İngiltere istihbarat servisi MI6’in ajanı Norman Darbyshire’ın, bağımızlıkçı politikaları nedeniyle emperyalistlerin hedefi haline gelen İran Başbakanı Muhammed Musaddık'ın 1953’te devrilmesiyle sonuçlanan darbede İngiltere’nin rolünü anlattığı röportajdan alıntılar yayınlandı. Darbyshire’ın bir televizyon belgeseli için 1985’te anlattığı ve yayınlanmayan röportaj, Şah’ın iktidara gelmesinde İngiltere’nin rolüne ışık tutuyor.
MI6’in,1953 yılında İran büro şefliğini yapan Norman Darbyshire, dönemin Başbakanı Muhammed Musaddık'ın devrilmesi ve yerine Şah Rıza Pehlevi’nin getirildiği olayları 1985 yılında bir röportajda anlatmıştı. İngiliz basın organı Guardian, daha önce yayınlanmayan bu röportajı haber yaparak İngiltere’nin 1953’teki İran olaylarına müdahalesini aydınlattı.
BİSKÜVİ KUTULARINDA RÜŞVET VERİLMİŞ
Yayınlanmayan 1985 röportajında, Darbyshire, Başbakan Musaddık’ın devrilmesi operasyonunu bizzat yürüttüğünü ve Şah Rıza Pehlevi’nin kızkardeşini kendi saflarına çektiğini anlatıyor. Başbakanı devirmek konusunda pek istekli olmayan Şah'ı, kız kardeşinin ikna ettiğini ifade eden Darbyshire, İngiltere’nin önceleri seçilmiş İran parlamentosunda görevli diplomatlara ‘bisküvit kutularına saklanmış paralarla’ rüşvet verdiğini anlattı.
OPERASYON 750 BİN STARLİNE MALOLDU
Darbyshire, İngiltere’nin daha önceki casusluk çalışmalarını anlatırken, "Büyük paralar harcandı. Büyük miktarda paralar bisküvi kutularında saklanarak taşınıyordu. Sanırım o sırada 1,5 milyon sterlini aşkın para harcamıştır" ifadelerini kullandı. İran büro şefliği görevine gelen Darbyshire, Musaddık’ın devrilmesini daha ucuza planladığını anlatarak "700 bin sterline maloldu. Biliyorum, çünkü ben harcadım bu parayı" ifadesini kullandı.
MI6 ve ABD Merkezi Haberalma Teşkilatı'nın (CIA) bu dönemde ajan listelerine almayı başardığı kişiler arasında Şah Rıza Pehlevi'nin kızkardeşi de var. Kızkardeşi, darbe konusunda pek istekli olmayan Şah'ı ikna etme işini üstlenmiş.
Darbe operasyonunu üslendiği Kıbrıs'tan yöneten, MI6 İran büro şefi Norman Darbyshire "Plan, kentteki (Tahran) kritik noktaların Şah'a sadık olduğunu düşündüğümüz birlikler tarafından ele geçirilmesiydi. Radyo istasyonu vesaire, klasik bir plandı" diye anlatıyor.
Şah, 1951 yılında İran parlamentosunda büyük çoğunluğu elde eden Muhammed Musaddık'ı başbakan olarak atamıştı.
DARBENİN ASIL NEDENİ KOMÜNİSTLERDEN KORKU
Musaddık'ın başbakanlığa gelir gelmez ilk icraatlarından biri Anglo-İran Petrol Şirketi'ni (daha sonra BP oldu) millileştirmek olmuş, bu da İngiltere ile İran arasındaki ilişkilerde bir krizin doğmasına sebep olmuştu. Fakat Norman Darbyshire'a göre, İngiltere'nin -MI6'in- Musaddık'ı devirmek istemesinin ana nedeni, hükümetinde Komünist Parti'si Tudeh'ten sadece bir bakan olmasına rağmen, onun eninde sonunda Sovyet etki alanına gireceğinden kuşkulanılmasıydı.
Darbyshire bugün yayınlanan tanıklığında "Ben buna gerçekten inanıyorum çünkü Musaddık bayağı zayıf bir karakterdi. Bir kez iyi eğitilmiş Komünist Parti mensuplarını aldın mı gerisi uzun sürmezdi. Biz, onun komünizme karşı bir tür savunma duvarı olduğu yolundaki Amerikan yaklaşımına katılmıyorduk. Uzun vadede komünistler tarafından etki altına alınabileceğini düşündük" diyor.
