Yapay zekâ (AI), eğitimden sağlık hizmetlerine kadar birçok sektörde hızla ilerlemektedir. Ancak, yapay zekânın insan duygularını anlama, açıklama ve ruhsal rahatsızlıkları tedavi sürecinde ne kadar etkin olabileceği konusu hâlâ belirsizliğini korumaktadır. Arş. Gör. Psikolog Deniz Mısra Gürol, psikolojik desteğe erişimi olmayanlar için belirli bir boşluğu doldurabilecek yapay zekânın tek başına yeterli olamayacağını belirtmiştir.
Son zamanlarda yapay zekânın sınırları hakkında sorulan sorular gündemdeki yerini korumaktadır.
‘’Yapay zekâ insan psikologların, psikiyatristlerin ve diğer ruh sağlığı uzmanlarının yerini alabilecek potansiyele sahip mi?’’ sorusunu İstanbul Gelişim Üniversitesi (İGÜ), İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi Psikoloji Bölümü Arş. Gör. Psikolog Deniz Mısra Gürol yanıtlamıştır.
Yapay zeka psikolojik destek verebilir mi?
“Psikolojik desteğe erişimi olmayanlar için belirli bir boşluğu doldurabilir”
Psikolog Deniz Mısra Gürol, Chatbotların, insan konuşmasını simüle eden yazılım uygulamaları olduğunu ifade etmiştir.
“Chatbotlar, hastalarla konuşarak, deneyimleri ve duyguları hakkında sorular sorarak sanal bir terapist gibi hareket edebilir. Hatta danışanlar ile konuşmak dışında, onlara yapabilecekleri egzersiz önerileri bile sunabilirler. Bu uygulamalar, kaliteli psikolojik desteğe erişimi olmayanlar için belirli bir boşluğu doldurabilirler” şeklinde konuşmuştur.
Yapay zeka psikolojik destek verebilir mi?
“Yalnızlık bir halk sağlığı krizi”
Arş. Gör. Deniz Mısra Gürol, birçok psikoterapistin, robot terapistler tarafından yerlerinin doldurulacağı endişesi taşıdığını belirtmiş,
“U.S. Surgeon General, yalnızlığın bir halk sağlığı krizi olduğunu ilan ettiğinde, bir bilgisayarla sohbet etmenin bu ihtiyacı karşılayamayacağını açıkça ortaya koymuştur. Araştırmalar da gösteriyor ki psikoterapi, her danışanı kendi içinde değerlendirmelidir ve tedavi sadece belirli teknikleri kullanarak iyileştirmeye indirgenemez. Tedavi teknikleri haricinde empatik bağ kurabilme ve terapötik ilişki geliştirme gibi insana dair özellikler, başarılı tedavinin yapı taşlarıdır” ifadelerini kullanmıştır.
Yapay zeka psikolojik destek verebilir mi?
“Yapay zekâ tüm kaynaklara erişim sağlayabilir”
Psikoterapistlerin tedavilerde faydalandığı binlerce kaynak olduğunu belirten Gürol,
“Bunlar genellikle makaleler, terapi ekolleri, davranışsal egzersizler ve kitaplar olabilir. Yapay zekâ, bütün bu kaynakları akademisyenlere veya psikoterapistlere göre çok daha hızlı bir şekilde sindirebilme özelliğine sahiptir ve oluşturulan veri tabanı sayesinde danışanlar ile psikoterapi seansı yapabilirler.” demiştir.
Yapay zeka psikolojik destek verebilir mi?
“Yapay zekâ terapötik ittifak kuramaz”
Psikolog Deniz Mısra Gürol,
“Araştırmalara göre başarılı bir tedavinin sırrı hem özel hem de genel faktörlere bağlıdır. Özel faktörler, psikoloji biliminin farklı teorilerinden ve uygulamalarından oluşan belirli teknikleri kapsar. Örneğin; terapide konulan hedefe yönelik ödevler verilmesi gibi. Genel faktörler ise terapötik değişkenlerle ilgilidir diyebiliriz. Bunlar; bağ kurabilme, empatik yaklaşma, etkili dinleme ve terapiden beklentilerdir. Genel faktörler daha çok kişiye özeldir ve içinde yapay zekânın erişemeyeceği insani özellikleri barındırır. Yapılan araştırmalar, genel faktörlerin ağırlıklı olarak tedavinin etkililiğini belirlediğini savunmaktadır. Genel faktörler, danışanın biricik olduğunu ve kendi içinde bir tedavi süreci olduğunu vurgular, dolayısıyla otomatikleşmiş bir psikoterapinin uzun vadede her vakada işe yaraması mümkün değildir” şeklinde açıklamıştır. Çok başarılı bir tedavi metodu veya nefes egzersizi gibi etkili olabilecek bir müdahalenin terapötik bağ ve güven ilişkisi olmadan uygulanmasının etkili olamayacağına dikkat çeken Gürol, etkili dinleyen ve empatik yaklaşabilen iyi eğitimli bir terapistin de doğru tedavi planını çıkarmadan ve doğru teknikleri kullanmadan başarı sağlayamayacağını belirtmiştir. Terapide en önemli konulardan biri de danışan gizliliğidir. Terapi odasında danışanlar, kendilerine dair özel konuları terapist ile güvenli bir
