Toplumsal Haber Merkezi Mayıs ayında düşük oranda bir azalış yaşanan gıda fiyatları, haziran ayıyla birlikte yeniden yükselişe geçti. Haziranda bir önceki aya göre yüzde 0,7 oranında artan gıda fiyatlarında bu yıl ocakta yüzde 4,2, şubatta yüzde 1,9, martta yüzde 2,9 ve nisanda yüzde 1,95 oranlarında artış yaşanmış, mayıs ayında ise yüzde 0,3 gibi düşük bir oranda azalma gözlenmişti. Gıda fiyatlarında yılın ilk yarısındaki toplam artış ise yüzde 12,3 oldu. Birleşik Kamu-İş Konfederasyonun Ar-Ge birimi KAMUAR’ın, Ankara’daki pazar ve marketlerden fiyatlarını her ay düzenli olarak derlediği ve halkın en fazla tükettiği 77 gıda maddesinden oluşan bir sepeti esas alarak yaptığı “halkın enflasyonu” araştırmasının haziran ayı sonuçları açıklandı. Araştırmaya göre söz konusu sepet için harcanan para son bir yılda (Haziran 2019’a göre) yüzde 26,5 oranında arttı. 12 aylık ortalama fiyatlara göre artış ise yüzde 36,5 olarak hesaplandı. Araştırmayla, gıda fiyatlarında yaşanan yükselişten en büyük zararı, gelirinin büyük bölümünü gıdaya ayırmak zorunda olan ve enflasyona karşı herhangi bir koruması bulunmayan ücretlilerin ve yoksulların yaşadığı gerçek enflasyonun boyutunun ortaya konulması amaçlanıyor. TÜİK’in en son açıkladığı Hanehalkı Tüketim Harcaması araştırmasına göre Türkiye’deki en yoksul yüzde 20’lik kesim harcamalarının yüzde 28,7’sini gıda için yaparken, en zengin yüzde 20’lik kesim ise gıdaya en yüzde 15,4 oranında pay ayırdı. Gıdanın harcamalar içerisindeki payı Türkiye genelinde ise yüzde 20,3 olarak ölçüldü. TÜİK ise tüketici fiyatları endeksini hesaplarken gıdanın harcamalar içerisindeki payını 2020 yılı için yüzde 22,77 olarak esas alıyor. Dolayısıyla gıda fiyatlarında yaşanan artış ve azalışlar, harcamalarının büyük bölümünü gıdaya ayırmak zorunda bulunan yoksulların enflasyonunu zenginlere göre çok daha fazla etkiliyor. Türkiye’deki aileler gıda için harcadıkları her 100 liranın 17,9 lirasını pirinç, ekmek, bulgur, buğday unu, makarna ve şehriye gibi ürünlere harcıyor. Diğer ülkelere göre miktar olarak çok az tüketilmesine rağmen, dünyanın belki de en yüksek fiyatlarının geçerli olması nedeniyle et ve balık için yapılan harcamalar ise gıda harcamalarının yüzde 22,4’ünü oluşturuyor. Süt, peynir, tereyağı ve diğer süt ürünleri ile yumurtanın gıda harcamaları içerisindeki payı ise yüzde 13,4’ü buluyor. Türkiye’de gıda için harcanan her 100 liranın 5,5 lirası tereyağı dışındaki yağlara,10,8 lirası meyveye, 15,1 lirası sebzeye, 6,1 lirası şeker, reçel, bal gibi gıda ürünlerine, 3,1 lirası çay ve kahveye, 3,6 lirası alkolsüz içeceklere, 2,2 lirası ise diğer gıda maddelerine ayrılıyor. Bu arada araştırmalara göre yoksullar gıda harcamalarının büyük bölümünü ekmek, tahıl ve sebzeye ayırırken, zenginlerin gıda harcamalarının büyük bölümünü et balık ve deniz ürünleri meydana getiriyor. AYLIK FİYAT ARTIŞI Haziranda, ekmek, un, bulgur, pirinç, makarna fiyatlarında bir önceki aya göre, yüzde 0,7 oranında artış yaşanırken, et-balık harcamalarında hem kırmızı hem de beyaz et fiyatlarındaki yükselişin etkisiyle yüzde 2 oranında artış kaydedildi. Haziranda süt ve süt ürünleri ile yumurta harcamaları yüzde 2,3 oranında azalırken, katı ve sıvı yağ fiyatlarında ise yüzde 4,6 oranında düşüş yaşandı. Meyve harcamalarının mevsimlik etkilerle yüzde 11,7 oranında azaldığı haziran ayında sebze harcamalarında ise bir önceki aya göre yüzde 11,1 gibi oldukça yüksek oranda bir yükseliş oldu. Bakliyat fiyatlarında haziranda yüzde 0,1 oranında düşüş yaşanırken, salça, zeytin, bal, çay, tuz ve benzeri gıda maddelerinden oluşan diğer işlenmiş gıda fiyatlarında yüzde 2,4 oranında yükseliş kaydedildi. Böylece gıda fiyatlarında haziranda mayısa göre yüzde 0,7 oranında yükseliş yaşanmış oldu. ARALIK 2019’A GÖRE DEĞİŞİM Yılın ilk altı aylık döneminde gıda harcamalarındaki artış ise yüzde 12,3 olarak hesaplandı. Ocak-haziran döneminde ekmek, un, bulgur grubunda yüzde 6,5, et-balık harcamalarında yüzde 24,4 oranında, süt ve süt ürünleri ile yumurta harcamalarında yüzde 1,2 oranında artış oldu. Bu dönemde yağ fiyatları yüzde 8,7, meyve fiyatları yüzde 30,5 artarken, sebze fiyatlarında yüzde 1,7 oranında artış oldu. Bakliyat fiyatlarında yüzde 3,7 oranında artış yaşanırken diğer gıda maddelerine ilişkin harcamalar ise yüzde 2,4 oranında zamlandı. SON BİR YIL Gıda harcamalarında yıllık olarak ise (Haziran 2019’a göre) yüzde 26,5 oranında artış kaydedildi. Son bir yılda ekmek, un, bulgur, makarna fiyatlarında yüzde 13, et-balık fiyatlarında 20,7, süt ve süt ürünleri ile yumurta fiyatlarında yüzde 21,6 oranında artış yaşandı. Bir yıl öncesine göre göre katı ve sıvı yağ fiyatları yüzde 14,8 oranında arttı. Meyve fiyatları yüzde 58,7 oranında, sebze fiyatları ise yüzde 26,7 oranında artış gösterdi. Bakliyat fiyatları son bir yılda yüzde 28,7, diğer gıda fiyatları ise yüzde 20,8 oranında zamlandı. YILLIK ORTALAMA Sepete dâhil edilen ürünlerin son 12 aylık ortalama fiyatlarının bir önceki 12 aylık dönemdeki ortalama fiyatlarıyla karşılaştırılmasıyla hesaplanan 12 aylık ortalamalara göre de gıda fiyatlarında yüzde 36,5 oranında artış yaşandı. Yıllık ortalamalara göre ekmek, un, bulgur, makarna fiyatları yüzde 14,7, et ve balık fiyatları yüzde 15, süt, süt ürünleri ve yumurta fiyatları yüzde 33,4, yağ fiyatları yüzde 19,3, meyve fiyatları yüzde 71,2, sebze fiyatları yüzde 53,2, bakliyat fiyatları yüzde 25,5, diğer gıda maddelerinin fiyatları da yüzde 35,4 oranında artış kaydetti.