Perulu maoist örgüt Aydınlık Yol Hareketi'nin lideri Abimael Guzman bugün 86 yaşında hayata gözlerini yumdu. Takma adı Başkan Gonzalo olan eski Felsefe Profesörü Guzman’ın ölüm haberi Perulu yetkililerin twitter paylaşımıyla kamuoyuna duyuruldu. Son aylarda sağlık durumu giddikçe kötüleşen Guzman, 1992 yılından beri cezaevindeydi.12 Eylül 1992 tarihinde yakalanan Başkan Gonzalo’nun duruşmaları güvenlik gerekçesiyle yüzleri kapalı hakimler tarafındangerçekleştirilmişti. Brookings Enstitüsünden Vanda Felbab-Brown; Guzmán’ı “Fidel Castro dışarıda tutulursa, bir hükümeti devirip iktidarı almaya en çok yaklaşan Latin Amerikalı devrimcidir” diye nitelendirmişti. ABİMAEL GUZMAN KİMDİR? Tam adı Manuel Rubén Abimael Guzmán Reynoso olan ve Başkan Gonzalo olarak tanınan Guzmán, Peru’da bir dönem efsaneleşen ve Peru Komünist Partisi’ndeki ayrışma sonucu kurulan Aydınlık Yol’un önderiydi. Aydınlık Yol hareketi başlarda sadece Peru üniversiteleri çevreleriyle sınırlı kaldı. 1970’li yılların sonlarına doğru ise Ayacucho bölgesinde bir gerilla grubuna evrildi. 1980 yılının Mayıs ayında grup Peru hükûmetine karşı savaş açtığının ilanı olarak Ayacucho bölgesindeki Chuschi köyüne baskın düzenleyerek 1964 yılından beri ilk kez bir seçimin gerçekleşmesine engel olmuş oldu. Zamanla büyüyen gerilla hareketi Lima eteklerinde kadar genişledi. Aydınlık Yolun amacı hükûmeti çaresiz bırakacak kadar ülkede kontrolü ele alıp iktidarın alınabileceği bir ortam sağlamaktı. Gerillalar sadece asker ve polisleri değil her türlü hükûmet görevlilerini, grev kırıcı işçileri, hükûmetle işbirliği yapan köylüleri ve hatta diğer sol örgütleri de hedef almaktaydı. Yoğun iç savaş ortamında yaklaşık 70 bin kişinin hayatını kaybettiği tahmin edilmektedir. Aynı zamanda eski bir felsefe profesörü de olan Guzmán, Aydınlık Yol hareketi ile birlikte 1980 yılından itibaren silahlı mücadeleye başlamış ve Peru devletine karşı etkili eylemler gerçekleştirmişti. Aydınlık Yol hareketi Guzmán’ın fikirlerini ve eserlerini marksizm leninizm ve maoizm ideolojisi üzerine kurulmuş yeni bir teorik anlayış olarak değerlendirmiştir. 1989 yılında yaptığı değerlendirmede Guzmán artık stratejik dengenin sağlandığı ve eski rejimin artık yönetemez haline geldiğini öne sürerek stratejik saldırı aşamasına geçeceklerini ilan etti. 1990 yılında darbeyle gelen Fujimori hükümetinin antikomünist iktidarının Aydınlık Yol gerillalarına karşı başlattığı ağır saldırılar ve kontrgerilla faaliyetleri sonucu, 1992 yılında Lima’da yapılan bir ev baskınında Guzmán yakalandı. Guzmán yakalandıktan sonra bir kafeste tutulurken çekilen fotoğraf uzun dönem konuşulmuştur. Aydınlık Yol gerillalarının hakimleri öldürmesinden çekinen Peru devletinin, mahkemelerde hakimlerin yüzünü kapatarak gerçekleştirdiği yargılama sonucu Guzmán ömür boyu hapis cezasına çarptırılır. 29 yıldır ağır tecrit altında tutulan ve kimseyle görüşmesine izin verilmeyen Guzmán 20 Temmuz Salı günü sağlık sorunları nedeniyle hastaneye sevk edilmişti. 1980'lerde ve 90'larda Peru'da ciddi bir terör politikası izleyen “Shining Path” (Aydınlık Yol) gerilla hareketinin kurucusu ve lideri Abimael Guzman, Cumartesi günü Peru'da öldü. Hapishane yetkilileri, Guzmán'ın ömür boyu hapis cezasını çekmekte olduğu Peru'daki Callao deniz üssündeki maksimum güvenlikli bir hapishanede öldüğünü söyledi. Yetkililer Guzman’ın sağlık komplikasyonlarından öldüğünü açıkladı ancak kesin bir neden belirtmediler. Shining Path isyanının on yıl süren zirvesi sırasında üçte biri gerillanın elinde olmak üzere tahminen 70 bin Perulu hayatını kaybetti. Guzman, toplumun kentsel yaşamın kusurlarından uzak, şiddetli bir şekilde yeniden düzenlenmesi fikrini savundu. Kamboçya'nın Kızıl Kemerlerini örnek alarak, zaferlerinden sonra "kan nehirlerinin" akacağı ve bir milyon kadar Perulu'nun idam edilebileceği uyarısını sık sık tekrarladı. "Aydınlık Yol" diye çevirebileceğimiz örgüt neredeyse tamamen Guzman'ın fikriydi ve bir süre için Latin Amerika'nın en önemli ülkelerinden birinde iktidarı ele geçirmeye hazır görünüyordu. Mao'cu hareketi, yarı kürenin modern tarihindeki en şiddetli radikal hareketlerden biriydi ve Guzman’ın zihni ve olağanüstü ikna güçleri, yoğun bir kişilik kültünün temelini attı. Latin Amerika'daki neslinin çoğu gibi, Guzman da Fidel Castro'nun 1959'da Küba'daki devrimci zaferinden heyecan duydu. Ancak daha sonra Castro'yu, Sovyetler Birliği'ni ve hatta Çin'deki ılımlı hizipleri küçümsemeye başladı. Guzman, Çin'i birkaç kez ziyaret etti. Herkesin toprak sahibi olacağı ve takasla yaşayacağı parasız, bankasız, sanayisiz ve dış ticaretsiz bir Peru vizyonuyla yola çıktı. Peru'nun önde gelen Komünist partilerinin ikisi de onu kovdu, ancak kendisine sadık bir öğrenci ve profesör zümresi geliştirmeyi başardı. Siyaset bilimci David Scott Palmer 2013'te Guzman hakkında şunları söylemişti: “Öğrencileri gerçekten çeken gösterişli bir retorik tarzı olan çok karizmatik bir öğretmendi. Kısmen 17 yıllık hazırlık nedeniyle ve kısmen de hükümetin yanlış adımlarının yarattığı elverişli koşullar sonucu çok güçlü oldu." (1960'larda Barış Gücü gönüllüsü olarak San Agustín Ulusal Üniversitesi'nde öğretim üyesi olan Guzmán ile aynı ofisi paylaşan Profesör Palmer, 2018'de öldü.) Aydınlık Yol, ilk şiddet eylemlerini 1980'de, oy verme yerlerinin bombalanması ve uzak köylerdeki belediye binalarının ele geçirilmesi de dahil olmak üzere gerçekleştirdi. Aralık ayında bir sabah başkent Lima'daki insanlar, onlarca sokak lambası direğinden sarkan ölü köpekleri görünce uyandı. Her birinin boynunda, Çin Komünist Partisi içindeki hizip mücadelesine atıfta bulunan bir sloganın yer aldığı bir pankart vardı. Bu, Peru'ya yayılacak vahşetin ilk işaretiydi. Kendisini Başkan Gonzalo olarak adlandıran Guzmán, kendisini Marx, Lenin ve Mao'dan sonra “Komünizmin Dördüncü Kılıcı” ilan etti. Dünyaya “Marksizmin daha yüksek bir aşamasına” getireceğini söylediği “Gonzalo Düşüncesi”ni vaaz etti. Perulu gazeteci Gustavo Gorriti, "Aydınlık Yol silaha sarıldığında, Çin deneyimini tamamen farklı Peru kültürüne aşılama girişimi başarısız bir çaba gibi görünüyordu" diye yazdı. “Yasal sol da dahil olmak üzere Peru'daki çoğu insan için hareket, gerçeklikten umutsuzca boşanmış çılgın bir mezhep gibi görünüyordu.” Ancak Guzman'ın savaşçıları, ülkenin büyük bir bölümünü kontrolleri altına alan olağanüstü başarılı bir askeri kampanya yürüttüler. Terör ve suikast tercih edilen taktiklerdi. Çatışma kırsal alanlardan su, elektrik ve gıda kaynaklarının güvenilmez hale geldiği Lima'ya yayıldı. Sinemalarda, restoranlarda ve karakollarda ard arda bombalar patlar oldu, adam kaçırmalar çok yaygındı. Duvarlarda sivilleri kaçmaları için uyaran yazılar asıldı. Zayıf siyasi liderlik nedeniyle zaten korkunç durumda olan ekonomi, kaosa sürüklendi. Aydınlık Yol, ihtiyaçları uzun süredir Peru'nun seçkinleri tarafından göz ardı edilen yerli halk arasında bir üs bulmaya çalıştı, ancak birçok yerli insan da isyanın kurbanı oldu. Guzmán'ın stratejisinin bir kısmı, ulusun ordusunu kanlı misillemelere çekmek ve "faşist bağırsaklarını" ortaya çıkarmaktı. Askeri baskı gerçekten şiddetliydi. Askerler birçok sivili öldürdü ve yerli bölgeleri terörize ederek isyancıları desteklemeye zorladı. Birkaç yıl sonra hükümet rotasını değiştirdi. Bazı kötü niyetli birimleri geri çekti, askerlere temel insan hakları eğitimi verdi ve sivil eylem programları başlattı. Shining Path'e karşı yürütülen kampanyayla bağlantılı iki isim, Başkan Alberto Fujimori ve istihbarat direktörü Vladimiro Montesinos, daha sonra yolsuzluk ve ölüm mangalarına sponsorluk yapmaktan suçlu bulunduktan sonra uzun hapis cezalarına çarptırıldılar. 12 Eylül 1992'de, Shining Path liderlerini takip etmeye adanmış özel bir polis biriminin üyeleri, Lima'nın hali vakti yerinde bir mahallede bir eve girdi ve Guzman'ı yakaladı. Siyah-beyaz çizgili mahkum üniformasıyla askeri mahkemeye çıktı. Yargıçlar onu terör suçlarından suçlu buldu ve müebbet hapis cezasına çarptırdı. Guzman 1993'te birkaç kez Peru televizyonuna çıktı ve Shining Path savaşçılarını silahlarını bırakmaya çağırdı. Çoğu bu çağrıyı dinledi ve isyan söndü. Manuel Rubén Abimael Guzmán Reynoso, 3 Aralık 1934'te Peru'nun güney kıyısındaki Mollendo kasabasında doğdu. Üç kadından altı çocuğu olan babası, milli piyangoda bir ödül kazandı ve onu bir Roma Katolik lisesine ve üniversiteye gönderdi. Hukuk ve felsefe alanlarında dereceler kazanan Guzmán, dağ kasabası Arequipa'daki San Agustín Ulusal Üniversitesi'nin fakültesine öğretim görevlisi katıldı. Yerli köylerden öğrencileri çeken öğretmen yetiştirme programının yöneticisi oldu. Guzmán'ın çocukları olup olduğu bilinmiyor. Genç bir adam olarak, Ayacucho'daki bir Komünist Parti liderinin kızı Augusta La Torre ile evlendi. “Yoldaş Norah” olarak bilinen, Parlayan Yol'un ikinci komutanı oldu. La Torre 1988'de gizemli koşullar altında öldü. 2010 yılında, Guzmán 75 yaşındayken, yetkililer Parlayan Yol’un 2 Nolu lideri olarak Yoldaş Norah'ın yerini alan ve aynı zamanda terör suçlamalarından ömür boyu hapis cezası çeken Elena Iparraguirre ile evlenmesine izin verdi. Ancak çify ayrı cezaevlerinde tutulmaya devam edildi. Guzmán, askeri davasının anayasaya aykırı bulunmasının ardından sivil bir mahkemede ikinci kez yargılandı. Mahkeme 2006'da onu ağırlaştırılmış terör ve cinayetten suçlu buldu ve müebbet hapis cezasını onayladı.