Türk-İş'in çalışmasına göre gıda fiyatları Mayıs'ta aylık yüzde 2,71, yıllık yüzde 14,80 arttı. Buna göre açlık sınırı 2 bin 438 TL 24 kuruş, yoksulluk sınırı ise 7 bin 942 TL 17 kuruş oldu. Covid-19 olarak tanımlanan küresel salgın dönemi, başta dar ve sabit gelirli kesimler olmak üzere tüm toplumu olumsuz etkilendiğinin ortaya çıktığı araştırmada alınan önlemlerle sağlık alanında koruyucu politikalar uygulanırken, ekonomik ve sosyal alanda özellikle işsizlik ve düşük gelir veya gelirsizlik en önemli sorun olduğu vurgulandı. Araştırmada, “Bu dönemde sosyal politika uygulaması olarak ‘temel gelir’ önem kazanmıştır. Yoksullara yönelik destek geliri uygulaması ile birlikte merkezi ve yerel yönetimlerin yaptıkları yardımlar yaygınlaştırılmıştır. Burada temel sorun, yoksullara yönelik yapılan yardımların temel ihtiyaçları ne ölçüde karşılayabildiğidir. Yoksul kesimin harcamaları gıda ağırlıklıdır. Dört kişilik bir ailenin sadece gıda için yapması gereken harcama tutarı net asgari ücretin üzerindedir” ifadesi dikkat çekti. YETERLİ BESLENME İÇİN 2 BİN 438 TL ŞART Dört kişilik bir ailenin sağlıklı, dengeli ve yeterli beslenebilmesi için yapması gereken aylık gıda harcaması tutarı (açlık sınırı) 2 bin 438 TL 24 kuruş oldu. Gıda harcaması ile birlikte giyim, konut (kira, elektrik, su, yakıt), ulaşım, eğitim, sağlık ve benzeri ihtiyaçlar için yapılması zorunlu diğer aylık harcamalarının toplam tutarı ise (yoksulluk sınırı) 7 bin 942 TL 17 kuruş, bekar bir çalışanın ‘yaşama maliyeti’ ise aylık 2.961,13 TL olarak hesaplandı. Araştırma raporunda, “Bu harcamaları karşılayabilecek gelirin elde edilmesi toplumun çoğunluğu için mümkün değildir. Ücretli veya küçük esnaf olarak çalışanlar için hayatın belirsizliği ve gelecekte düzenli bir gelire kavuşma imkanının sınırlı olması endişeleri artırmaktadır. Düşük de olsa düzenli olarak sağlanan gelir olumlu olmakla beraber harcamaları karşılamaktan uzak kalmaktadır” dendi. YENİDEN DÜZENLEME ŞART Araştırmaya göre; dört kişilik bir ailenin aylık gıda harcaması (mutfak masrafı) tutarı yılın ilk beş ayında önceki yılsonuna göre 276 TL, temel ihtiyaçlar için yapılması gereken toplam harcama ise 898 TL daha fazla olduğu ortaya çıktı. Son bir yıl itibariyle bakıldığında, ortaya çıkan ek harcama gereği gıda için 314 TL, toplam hanehalkı harcaması için bin 23 TL olarak belirlendi. Araştırmada, “İnsana bir yurttaş olarak sağlanacak gelirin asgari ücretin altında olmaması gerekir. Sağlanan yardımlar “hak temelli” olmalıdır. Temel yaklaşım bireysel düzeyde gelir değil hanehalkı dikkate alınarak destek geliri sağlanmasıdır. Bu yönüyle, ücretsiz izine çıkarılan işçilere sağlanan destek geliri gerek miktarın düşüklüğü ve gerek aile durumunu dikkate alması bakımından yeniden düzenlenmelidir” dendi. TÜRK-İŞ’in verileri temel alındığında “mutfak enflasyonu”ndaki değişim 2020 Mayıs ayı itibariyle şu şekilde olmuştur: Ankara’da yaşayan dört kişilik bir ailenin “gıda için” yapması gereken asgari harcama tutarı bir önceki aya göre yüzde 2,71 oranında arttı. Yılın ilk beş ayı itibariyle fiyatlardaki artış yüzde 12,74 oranında oldu. Gıda enflasyonunda son on iki ay itibariyle artış oranı yüzde 14,80 oldu. Yıllık ortalama artış oranı ise yüzde 12,82 olarak hesaplandı. 2020 Mayıs ayı itibariyle TÜRK-İŞ hesaplamasına temel alınan gıda ürünlerinin fiyatlarında gözlenen değişim şu şekilde olmuştur: Süt, yoğurt, peynir grubunda bu ay önemli bir fiyat değişikliği tespit edilmedi. Ancak birçok peynir markasının raflarda yer almadığı görüldü, süt ve yoğurt marka çeşitlerinde de azalma dikkati çekti. Et, tavuk, balık, sakatat, bakliyat ürünlerinin bulunduğu grupta et ve tavuk ile sakatat ürün fiyatları değişmedi. Av mevsiminin artık sona ereceği balığın tezgahlarda çeşidi azaldı ve satışı düştü, çoğu esnaf da dükkan kapattı. Yumurta fiyatı değişmedi. Bakliyat ürünlerinde (kuru fasulye, kırmızı-yeşil mercimek, nohut, barbunya vb.) fiyat artışı bu ay da devam etti. Sebze-meyve fiyatlarında devam eden artışlar mutfak harcamasını bu ay yine olumsuz etkiledi. Sebze-meyve ortalama kilogram fiyatı geçen aya göre yüzde 18,56 oranında artışla 8,36 TL oldu (meyve-sebze ortalama kilogram fiyatı geçen ay 7,05 TL olarak hesaplanmıştı) Sebze ortalama kilogram fiyatı bu ay yüzde 4,91 oranında artışla 7,26 TL olurken, meyve fiyatı -özellikle erik, kayısı, çilek gibi mevsim meyvelerinin pazarda görülmesiyle- artarak ortalamada 10,67 TL’ye yükseldi (geçen ay 7,33 TL olarak hesaplandı). Meyve deki artış oranı yüzde 45,57 oldu. Hesaplamada bu ay yine 19 sebze ve 9 meyve olmak üzere toplamda 28 ürün dikkate alındı. Hesaplama yapılırken -her zaman olduğu gibi- pazarda yaygın bulunan mevsim ürünleri esas alındı. Araştırmada ürünlerin tek tek ağırlığı yerine harcama sepetindeki meyve-sebze tüketiminin toplam miktarından hareket edildi. Ekmek, pirinç, un, makarna, bulgur, irmik gibi ürünlerin bulunduğu grupta irmik fiyatındaki artış dışında kayda değer bir fiyat değişikliği görülmedi. Ancak marketlerde un satışının artmış olduğunun belirtilmesi not alındı. Son grup içinde yer alan gıda maddelerinden tereyağı zeytinyağı, ayçiçeği yağı ve margarin fiyatında bu ay yine bir değişiklik olmadı. Açık satılan siyah ve yeşil zeytin ortalama fiyatı arttı. Yağlı tohum (ceviz, fındık, fıstık, ayçekirdeği vb.) ürünlerinin fiyatı -bayram vesilesiyle bazı yerlerde uygulanan indirim nedeniyle biraz geriledi. Baharat ürünlerinden (kimyon, nane, karabiber vb.) sadece karabiberin fiyatı yükseldi. Çay ile ıhlamur fiyatı ise değişmedi. Bal ve şeker fiyatı da aynı kalırken, tuz, reçel ve salça fiyatı arttı.