Serdar Yüce Covid-19 salgınından sonra bu alanda mücadele veren Amerikalı anestezist Cory Deburghgraeve’in anlattıkları, doktorların çabası ve karşı karşıya oldukları tehlikeli durumun özetini oluşturuyor. 33 yaşındaki doktorun anlattıkları koronavirüs bulaşan hastaların görünmeyen dünyalarını göz önüne sererken, konunun ciddiyeti karşısında insanları bir kez daha düşünmeye ve önlemleri uygulamaya zorluyor. Çoğu insanın benek denen bir görünümü vardır, burada sadece birkaç saatiniz kaldığında cildin kırmızı ve düzensizleşmesi ortaya çıkar. Onların durumu artık ‘diriltmek yok’a dönüşür. Birisinin ölümünü izlemek, güçsüzlük duygusu veriyor. HASTA ODASINDAKİ EN SAKİN KİŞİ OLMAK İÇİN EĞİTİLİYORUZ Anestezi Uzmanı Dr. Cory Deburghgraeve, bütün doktorların özverisine tercüman olarak çalışma şartlarını ve koronavirüs bulaşan hastaların genel durumlarını anlatıyor: Birkaç hafta öncesine kadar insanların bebek sahibi olduklarında görecekleri bir anestezi uzmanıydım. Günde beş ila yedi doğum, çoğunlukla C-kesitleri ve epidurallar yapardım. Illinois-Chicago Üniversitesi'nde büyük bir devlet hastanesiyiz ve yüksek riskli doğumları gerçekleştirirdik. Üniversite döneminde, odadaki en sakin insan olmak için eğitiliyorsun. Bir kişiyi sakinleştirmek için sadece ilaçlara güvenmemeyi, sesimizi, göz temasımızı, tüm tavrımızı kullanmamız gerektiğini öğrettiler. İnsanlara olumlu fikirler, olumlu beklentiler veriyor, umut aşılıyoruz. Kulağa bayat geliyor ama işe yarıyor. PERSONELİMİZİN TÜKENECEĞİNDEN ENDİŞE DUYUYORUM Covid-19 salgınının Amerika Birleşik Devletleri'ni iyice tehdit etmesinden sonra 16 Mart'ta personel planı hazırlamak için bir toplantı yaptık. Chicago, salgın konusunda tehlikeli bir üs haline dönüşmeye başladı. Yoğun bakım üniteleri koronavirüslü hastalarla doldu. Dalgalanma daha yeni başladı. Çalışanların mevcut ortama hazırlayamazsak, personelimizin tükeneceğinden endişe duyuyorum. Temel olarak entübasyon uygulamalarında bir kişiyi gündüz, diğerini gece görevlendirmemiz gerektiğine karar verdik: 33 yaşındayım. Evde çocuğum yok. Yaşlı akrabalarla yaşamıyorum. O halde, bu iş için gönüllü olmalıydım. Toplantıdan yaklaşık bir saat sonra amirime e-posta gönderdim ve görevi kabul etmekten mutluluk duyacağımı söyledim. BAZI HASTALARIN GÖRDÜĞÜ EN SON KİŞİ OLABİLİRİM Bir anestezist olarak pandeminin en tehlikeli işlerinden biri, koronavirüs hastalarının entübasyonunu gerçekleştirmektir. Bu virüsün gerçekliği bu. Bir entübasyon yapmak için yoğun bakım ünitesine her girdiğimde kendimi birkaç saniye düşünmeye zorlarım. Hastalar yeterli oksijen alamadığında, hava yollarına bir tüp yerleştirir, böylece onların nefes alabilmelerini sağlarız. Bu aynı zamanda, bir doktorun kişisel karar vermesi söz konusu olduğunda yapabileceği en tehlikeli prosedürdür. Hastanın yüzüne birkaç santimine yaklaşıyorum. Ağzına doğru eğiliyor, parmaklarımı diş etlerine yerleştiriyor, hava yolunu açıyorum. Şaka gibi bir şey. Kötü giderse, virüsle dolu bir odanız olabilir. Yani, hastalanma ihtimalim var. Belki bir olasılık. Bilmiyorum. Bu hastaların bazılarının gördüğü son kişi ya da duydukları son ses olabilirim. Birçok insan ventilatörden asla çıkmayacaktır. ENTÜBASYON BİZİM İÇİN RUTİN BİR İŞLEM... Çoğu zaman bir vardiyada birkaç hava yolu yaparım. Gelecek hafta ya da ondan sonraki hafta, sayının 10’a çıkabileceğini söylüyorlar. Entübasyonlar bizim için rutin bir işlemdir, en azından çoğu zaman. Her şey yolunda giderse 10 veya 15 saniye içinde hava yoluna girip çıkabilirsiniz. Ancak yeterli oksijen almayan bir hastayla uğraşırken her saniye çok önemlidir. BAZILARI AİLELERİNİ ARAYIP 'ELVEDA' DEMEK İSTİYOR Odamda dinlenirken mesaj gelir gelmez, ilaç sırt çantamı ve koruyucu giysilerimi alıp merdivenlere koşuyorum. Asansörü beklemek için zaman yok. Yoğun bakım ünitesine kadar iki kata çıkıyorum ve odanın dışındaki koruyucu giysilerime giriyorum: maske, yüz siperi, başlık, ikincil başlık, kişisel hava filtresi, önlük, iki set sanitized eldiven... Her şeyi birbirine bantlıyorum, çünkü birkaç kez elbisesinin kolu yükseldi ve bileklerimi ortaya çıkardı. Kalp atış hızımı izliyorum ve yoğun bakım ünitesine girdiğimde 58'den 130'a çıktığını görüyorum. Koruyucu teçhizatın içinde stresli ve aceleci ve sıcaktan bunalıyorum. Bunu diğerlerine göstermemeye çalışıyorum. ENTÜBASYON YAPTIKLARIMIN ÇOĞU GENÇ Bazen içeri girip hastaları görünce şok oluyorum. Entübasyon yaptıklarımın çoğu genç; 30'lu, 40'lı, 50'li yaşlardalar. Bunlar, bir iki gün önce veya bazen saatler önce öksürdükleri için acil servise getirilen insanlar. Odaya geldiğimde ciddi solunum sıkıntısı çektiklerini görüyorum. Oksijen seviyeleri 100 yerine yüzde 70 veya 80 olabiliyor. Bu da endişe veriyor. Dakikada 12 veya 14 kez nefes almaları gerekirken, 40 nefes alıyorlar. Oksijen rezervleri yok. Solgun ve bitkinler. Bu durum onları zihinsel bir bulanıklığa sokuyor ve bazen kendimi tanıttığımda beni duymuyorlar. Bazıları panik içinde ve nefes nefese. Diğerleri mırıldanıyor veya tutarsız bir şeyler söylüyor. Geçen hafta, bir hasta ağladı ve ailesini arayıp ‘elveda’ diyebilmek için telefonumu kullanmak istedi. Ancak oksijen seviyesi düşüyordu ve telefonu getirmeye zamanımız yoktu. Ayrıca, telefonuma virüs bulaşması riskini de göze alamazdım. Defalarca özür diledim. ASLINDA BİR NÜKLEER REAKTÖRÜN HEMEN YANINDASINIZ Genel bir müdahale süreci şöyle oluyor: Hastaya oksijen maskesi takıyorum ve birkaç dakika boyunca yüzde 100 oksijen veriyorum. Onları toparlamak istiyorsunuz, çünkü kendi başlarına nefes alamıyorlar. Sonra onları uyutmak için ilaç veriyorum. Kirpiklerin birbirine değdiğinden emin olmak istiyorum. Sonra bir kas gevşetici verir ve ses telleri için hava yoluna bakarım. Bu virüsün belirtilerinden üst hava yolu şişmesi, dil şişmesi, çok fazla salgı görüyorum. Tüpü yerleştirmeye başladığımda, virüsün havaya salınması için bir fırsat doğar. Hastanın hava yolu o noktada tamamen açıktır. İnsanlar tüp soluk borusuna girdiğinde öksürebilir. Derin, güçlü bir öksürük. Maskem ve davlumbazım sıvıyla kaplanabilir. Genellikle küçük damlacıklar. Aerosolize virüs etrafta yüzebilir. Kendime güveniyorum ve hızlıyım. Çünkü ilk denemeyi kaçırırsanız, tekrar yapmalısınız ve sonra bir ton daha virüs çıkarıyorsunuz. Temelde nükleer reaktörün hemen yanındasınız. BİRİNİN ÖLÜMÜNÜ İZLEMEK ACİZLİK DUYGUSU VERİYOR Her gece entübe uyguladığım hastaları kontrol etmek için yoğun bakım ünitesindeki doktorlarla tur yapmaya çalışıyorum. Aileleri veya ziyaretçi bulunmasına izin verilmez. Hastaların neler yaşadıklarını izlemeyi işim gereği seviyorum. Çoğunlukla menfezde bilinçsizdirler, ancak her gün bir veya iki saat boyunca sedasyon tatili dediğimiz şeyi alırlar, yani ilaçlarını indiririz, böylece temel bilinç seviyelerini kontrol edebilir ve kendi başlarına nasıl uğraş verdiklerini görebiliriz. Tüple konuşamıyorlar. Ama bir kağıda ‘Vent?’, ‘Ameliyat?’ veya ‘Ne kadar sürem kaldı?’ gibi sorular yazıyorlar. Bundan önce hastalar üç ila beş gün boyunca ventiletöre bağlanırlardı. Şimdi sayının 14-21’e çıktığını görüyoruz. Bu insanların çoğunda akut solunum sıkıntısı sendromu vardır. Akciğerlerde iltihaplanma, skar dokusu ve sıvı birikiyor, bu nedenle oksijen kolayca yayılamıyor. Onlara ne kadar oksijen verirseniz verin, geçiremezsiniz. Asla yeterli değil. Organlar düşük oksijene çok duyarlıdır. İlk önce böbrek yetmezliği, sonra karaciğer yetmezliği gelir ve sonra beyin dokusu tehlikeye girer. Bağışıklık sistemleri çalışmayı durdurur. Çoğu insanın benek denen bir görünümü vardır, burada sadece birkaç saatiniz kaldığında cildin kırmızı ve düzensizleşmesi ortaya çıkar. Onların durumu artık ‘diriltmek yok’ a dönüşür Çaresiz bir şekilde birisinin ölmesini izlemek, acizlik duygusu veriyor.