İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB)’ye bağlı İstanbul Planlama Ajansı’nın hazırladığı konut raporu son zamanlarda vatandaşların yaşadığı konut sorunu ortaya koydu. “Konut Sorunu Araştırması: İstanbul’da Mevcut Durum ve Öneriler raporu” başlıklı rapor 1-7 Eylül 2021 tarihleri arasında bilgisayar destekli telefon görüşmesi yöntemiyle yapıldı. 647 kişiyle yapılan görüşmelerde İstanbulluların yüzde 95’i kiraların yüksek olduğunu düşünüyor. BİR YILDA YÜZDE 66 ZAMLANDI Araştırmalara göre, son 1 sene içerisinde evini değiştirenler dışarıda tutulduğunda İstanbul’da ortalama kira 1541 TL iken, son bir sene içerisinde kiralık ev tutan katılımcıların ortalama kirasının 2561 TL olduğu ortaya çıktı. Buna göre, 2021’de yeni kiraya çıkanlar için kiralar geçen seneye göre yüzde 66 zamlandı. Araştırma kapsamında görüşülen kiracıların yüzde 41’i ise pandemi döneminde kiralarını ödeyemediğini veya aksattığını belirtti. ERİŞİLEBİLİR DEĞİL İBB verilerine göre Avrupa Yakası’nda Beylikdüzü, Başakşehir, Küçükçekmece ve Bağcılar ile Anadolu Yakası’nda Kadıköy, Ataşehir, Sancaktepe ve Tuzla’da boş konut stokunun yüksek olduğu görüldü. İstanbul’daki boş konut sayısı Avrupa’daki diğer kentlerle kıyaslandığında ise ortalamanın üzerinde. Bu da aslında İstanbul’da boş konut olduğunu, ancak herkes için erişilebilir olmadığını gösterdi. Raporda ayrıca, 2020 yılı sonu itibariyle işlevlerinden bağımsız olarak İstanbul’da yaklaşık 6 milyon 400 bin kayıtlı mesken bulunduğu ve bunların yaklaşık 4 milyon 400 bininde ikamet edildiği belirtildi. Buna göre mevcut kayıtlı ikameti olmayan mesken sayısının 1 milyon 800 bin adet olduğu belirtildi. KUZEY ORMANLARI YAPILAŞACAK 2008 sonrası inşa edilmiş olan yapılar incelendiğinde ise toplamda 153 bin 240 adet yapının boş konut olduğu belirtildi. Ayrıca raporda, 2008 sonrası inşa edilen boş konutların yarattığı kentsel dokunun İstanbul’un kuzeyindeki orman alanlarına doğru ilerlediği ve kırsal alanları tehdit ettiği ifade edildi. EV SAHİPLERİ KİRACILARLA SORUN YAŞIYOR İstanbul’daki kiralık konut krizine dair sonuçlarsa raporun en çarpıcı bölümlerini oluşturdu. Kirada oturmakta olan katılımcılara sorulduğunda aylık kira ücretinin 2021’de geçtiğimiz yıla göre yüzde 20 arttığı ortaya çıktı. Aynı soru ev sahiplerine yöneltildiğinde ise yıllık kira gelirlerinin 14 arttığı hesaplandı. Yapılan araştırmaya göre, son 1 sene içerisinde evini değiştirenler dışarıda tutulduğunda İstanbul’da ortalama kira 1541 TL iken son bir sene içerisinde kiralık ev tutan katılımcıların ortalama kirasının 2561 TL olduğu ortaya çıktı. Dolayısıyla 2021 yılında yeni kiraya çıkacakların 2020 ve öncesinde kiraya çıkanlara göre yüzde 66,2 oranında daha yüksek kira bedeliyle karşılaştığı gözlemlendi. Son kira artış döneminde kiracıların yüzde 71,7’si ev sahipleri ile, ev sahiplerinin ise yüzde 81,3’ü kiracılarıyla sorun yaşadığını belirtti. Yükselen kiralarla ilgili makul kira artışının oranı sorulduğunda İstanbullular bu oranın yüzde 12,2 olması gerektiğini belirtti. Kiracı olan katılımcılar bu oranı yüzde 11,6 olarak düşünürken İstanbul’da evini kiraya veren katılımcılar yüzde 13,6 olması gerektiğini ifade etti. TOKİ ÇÖZÜM BULMUYOR Rapordaki çarpıcı verilerden biri de sosyal konutlarla ilgili. Dar gelirli sosyal gruplar için üretilmesi gereken sosyal konutlar konusunda TOKİ’nin sınıfta kaldığı görülüyor. TOKİ’nin İstanbul projelerine bakıldığında tamamlanan 50 bin 918 konuttan sadece 678’inin alt gelir grubu için üretildiği görüldü. İnşaat aşamasında olan konutlar da eklendiğinde bu sayı 766’ya çıktı. Katılımcıların yüzde 50,8’i İstanbul’daki kira artışının önüne geçmek için devletin şehirde daha fazla sosyal konut inşa etmesi gerektiğini belirtti.