Çocuklarda DEHB nedir, neden olur?
Çocuklarda dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), genellikle okul çağında fark edilen nörogelişimsel bir durumdur. Bu çocuklar, akranlarına göre daha dikkatsiz, sabırsız ve hareketlidir. Ancak burada önemli olan, bu davranışların süreklilik göstermesi ve çocuğun sosyal, akademik ya da aile hayatını etkilemesidir. DEHB’nin tam nedeni hâlâ kesin olarak bilinmese de, genetik faktörler, beyin kimyasındaki farklılıklar ve çevresel etmenler önemli rol oynar. Uzmanlara göre DEHB, sadece “yaramazlık” ya da “ilgi çekme isteği” değildir; beyin işleyişindeki bir farklılıktır.
DEHB belirtileri nelerdir?
DEHB genellikle üç temel belirti grubuyla kendini gösterir: dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik.
Dikkat eksikliği belirtileri:
Detaylara dikkat etmeden sık hata yapma,
Görev veya oyunlarda dikkatini sürdürememe,
Verilen yönergeleri takip etmekte zorlanma,
Eşyalarını sık sık kaybetme (kalem, defter, oyuncak vb.),
Günlük işlerde unutkanlık.
Hiperaktivite belirtileri:
Sürekli kıpırdanma, oturduğu yerde duramama,
Gereksiz yere konuşma,
Sessiz aktivitelerde zorlanma,
Sürekli bir “koşuşturma” hali.
Dürtüsellik belirtileri:
Söz kesme,
Sırasını beklemekte zorlanma,
Düşünmeden hareket etme.
Bu belirtiler tek başına görülebileceği gibi, çoğu zaman birkaçı birlikte ortaya çıkar. Örneğin bazı çocuklarda yalnızca dikkat eksikliği baskındır, bazılarında ise hiperaktivite öne çıkar.
DEHB nasıl anlaşılır ve teşhis edilir?
Bir çocuğun DEHB olup olmadığını anlamak için sadece öğretmen ya da ebeveyn gözlemi yeterli değildir. Psikiyatrist veya çocuk psikoloğu tarafından yapılan detaylı bir değerlendirme gerekir. Bu süreçte:
Aileden ve öğretmenden alınan gözlem raporları,
Davranış değerlendirme ölçekleri,
Klinik görüşmeler,
Gerektiğinde nöropsikolojik testler kullanılır.
Uzmanlar genellikle tanı koymadan önce belirtilerin en az 6 ay boyunca sürdüğünden ve birden fazla ortamda (okul, ev gibi) gözlemlendiğinden emin olur. Çünkü her hareketli çocuk DEHB değildir; çocukların gelişim dönemlerinde hareketli olmaları oldukça doğaldır.
DEHB ile yaşamak: Ailelere öneriler
DEHB tanısı alan bir çocuk için erken farkındalık çok önemlidir. Ailelerin çocuklarını etiketlemek yerine anlamaya çalışması, tedavi sürecinin en önemli parçasıdır.
Çocuğun olumlu yönlerini öne çıkarın.
Günlük rutinler oluşturun.
Küçük sorumluluklar verin ve başarılarını takdir edin.
Gerektiğinde psikolojik destek alın.
Unutmayın: DEHB, doğru yönlendirmeyle kontrol altına alınabilen bir durumdur. Her çocuk farklıdır; önemli olan, çocuğun potansiyelini keşfetmesine yardımcı olmaktır.