D vitamini eksikliğinde çocuklarda raşitizm, yetişkinlerde kas zayıflığı ve kemik yumuşamasına yol açan ‘osteomalazi’ hastalığı ortaya çıkar. Raşitizm ve osteomalazi hastalığı 19. ve 20. yüzyıllarda hızlı sanayileşmeyle birlikte ortaya çıkan hava kirliliği sonucu Avrupa’da, beslenme yetersizliği ve örtünme sebepleriyle gelişememiş ülkelerde çok sık olarak ortaya çıkmıştır. Balık karaciğer yağıyla bu hastalıklar başarıyla önlenmiştir. Raşitizmde belirti ve bulgular çok değişiktir. Başlangıçta kan güçsüzlüğü, hafif kemik ağrıları vardır. Daha sonra çocuklarda kemik eğriliği ve şekil bozuklukları ortaya çıkar. Paytak yürüme ve merdiven çıkma güçlüğü gelişir.
Kanser ve İnfeksiyonları Önler
Çocukluk, gençlik yıllarında güneş ışınları ve besinler yoluyla yeterli miktarda D vitamini alanlarda göğüs, kolon ve prostat kanseri riskinin azaldığı bilinmektedir. Yeterli D vitamini, hipertansiyon, kalp yetersizliği, beyin felci, Parkinson, demans ve multiplskleroz (MS) gibi hastalıklara yakalanma riskini azaltmaktadır. Astım ve alerjik hastalıklar D vitamini eksikliğinde daha sık olarak ortaya çıkar. D vitamininin obezite ve diyabete karşı koruyucu etki yarattığı çalışmalarda gösterilmiştir. Kış aylarında zatürre ve grip gibi hastalıkların ve ölüm sıklığının artması, D vitamini eksikliğiyle ilişkilendirilmektedir.
Vitamin Değil Güneş Hormonu
Hayvansal ve bitkisel besinler D vitamini ihtiyacını karşılayamaz. Yaz aylarında ve diğer güneşli günlerde güneş ışınlarının çok dik gelmediği saatlerde, güneş kremi kullanmadan 20-30 dakika güneş ışınlarına maruz kalmak D vitamini ihtiyacının giderilmesi ve depolanması için zorunludur. Güneş kremi kullanmak D vitamini üretimini engelleyebilir. Yaz aylarında depolanan D vitamini bütün yıl boyunca duyduğunuz ihtiyacı karşılayamaz. Yaz ayları dışında da güneş ışınlarına maruz kalmak sağlık açısından değerlidir. Yaz aylarında güneş ışınlarının dik olarak dünyaya ulaştığı 10.00-17.00 saatleri dışında güneşlenmek deri kanserine karşı koruyucudur ve yeterli D vitamini sağlar. Kış aylarında ise 10.00-17.00 saatleri arasında güneş ışınlarına maruz kalmak maksimum yarar sağlar. Güneş ışınlarının kanserojen olabileceği düşüncesi yaşlılarda D vitamini yetersizliğine yol açmaktadır.
Yiyeceklerde Çok Azdır
D vitamini az sayıda gıdada ve az miktarda bulunduğu için beslenme yoluyla vücudun ihtiyaç duyduğu miktarı tamamlamak oldukça zordur. Bu alanda yapılan araştırmalar ortalama bir kişinin D vitamini ihtiyacının sadece yüzde 20’sini besinler aracılığıyla aldığını göstermektedir. D vitamini içeren gıdalar şunlardır: Balıkyağı, somon balığı, uskumru, pisi balığı, ringa balığı, ton balığı karides, süt, peynir, tereyağı, krema, yumurta sarısı, mantar, yulaf, kakao, maydanoz, ısırgan otu. Birçok ülkede süt ve süt ürünleri, ekmek, tahıllar D vitamini ile zenginleştirilebilmektedir.
Eksikliği Nasıl Anlaşılır?
D vitamini düzeyleri kanda 25 (OH) D vitamini tayiniyle kolayca tespit edilebilir. Özellikle kış aylarında D vitamini düzeyleri tespit edilmeli ve gerekirse D vitamini takviyesi yapılmalıdır. D vitamini düzeyleri düşük olanlarda tartışmalı olmakla birlikte günde 1000-2000 İÜ D vitamini takviyesi yapmak yeterli olacaktır.
Nasıl Tedavi Edilir?
D vitamini için önerilen 2000-5000 İÜ gibi yüksek miktarların D vitaminin diğer olumlu etkileri (antikanser, antidiyabet) için gerekli olduğu ileri sürülmektedir. D vitamini yağda eriyen, yarılanma süresi çok uzun olan bir vitamindir. Serum D vitamini düzeylerini 40-60 ng/ml arasında tutacak bir D vitamini replasmanı uygun olacaktır. Türkiye’de D vitamininin 50.000-300.000 ünitelik preparatlar vardır. Ampul ayda bir kez kırılarak içilebileceği gibi emilimden emin olunamaz ise kalçadan uygulanabilir. Kalsiyum ve D vitaminin birlikte olduğu oral, sık kullanılan preparatlarda ise 880 İÜ D vitamini ve 2500 mg kalsiyum karbonat (1000 mg kalsiyum) mevcuttur, günde bir kez alım ile yeterli düzey sağlanmış olur.
