Bilim ve Aydınlanma Akademisi Erken Toplumsal Bilim Alanı, Ayasofya’nın cami yapılması tartışmalarına dair bir rapor yayınladı. Raporda gündelik ve gelip geçici siyasi çıkarlar sebebiyle Ayasofya’nın cami olarak kullanılması tartışmalarının yersiz, mesnetsiz olduğu ve bu tartışmaların ivedilikle sonlandırılması gerektiği belirtildi. Ayasofya’nın yaklaşık dokuz asır kilise, beş asır da cami olarak kullanıldığına dikkat çeken rapor, 1934 yılından günümüze kadar müze olarak dünya kültür tarihine hizmet etmeye devam eden yapının müze olarak korunmak zorunda olduğuna dair bilimsel veriler sunuyor. Tarihi bir kenti ve/veya yapıyı özgün özelliklerini yitirmeden koruyabilmenin önkoşulunun her şeyden önce disiplinler arası koordine bir çalışmaya, iyi bir örgütlenmeye, maddi kaynağa ve duyarlı bir kamuoyu desteğine ihtiyaç duyduğu belirtiliyor. Ayrıca siyasi ve ekonomik çıkarlar doğrultusunda yapılan son yıllarda koruma bağlamında karşılaşılan pek çok acı durum örnek gösteriliyor. Raporda korumanın, bir eski eser ve mevcut doğal çevre tutkunluğu olarak değil, insanın önce kendisini, sonra da fiziksel çevresini var edebilmesinin, yeniden anlamlandırabilmesinin, değiştirebilmesinin ve değerlendirebilmesinin çağdaş bir aşaması olarak kabul edilmesi anlamına geldiği belirtiliyor. Ayasofya’nın müze olarak kalması gerektiğine dair raporda yer alan gerekçelerin bir kısmı ise şöyle özetlenebilir: Ayasofya Müzesi olarak tüm dünyadan ziyaretçilerin dikkatini çeken yapı, muhtemelen İstanbul’da iyi durumda ayakta kalabilmiş en erken tarihli yapı olma özelliğini elinde bulundurmaktadır. Şehrin eşsiz ve kendine özgü siluetinde başlangıç noktası Ayasofya’dır. Dünya mimarlık tarihi için boyutları, mimari özellikleri ve süslemeleri, tarihsel ve kültürel önemi ve çağlar boyunca değişen fonksiyonlarıyla eşsiz bir yapıdır. Mimarisi kendisinden önce gelen çok sayıda kültürün izlerini taşımakla birlikte kendi yaşıtı olan mimari üsluplardan tamamen ayrı yeni bir mimari anlayışa sahiptir. Ayasofya, İstanbul ve Türkiye’nin olduğu kadar Ortadoğu, Doğu Akdeniz ve Avrupa’nın başlıca ortak dini, kültürel, sanatsal ve siyasi simgeleri arasında yer almaktadır. Müzenin, camiye çevrilirken yapının en ufak yerinde bile özgünlüğün değişecek olması ki bunun kaçınılmaz olacağı öngörüsü ise bir başka dayanak noktasını oluşturuyor. Rapora göre, Ayasofya bu haliyle cami olarak kullanılamaz. Günümüz koşullarında yeniden cami olarak işlevlendirilmesi durumunda özgün kimliği büyük ölçüde zarar görecektir. Zemine halı döşenecek, figürlü mozaikler perdelenecek ve ziyaretçilerin yapıyı dolaşması büyük ölçüde kısıtlanacaktır. Ayrıca bugünkü durumu göz önüne alındığında bir ısıtma, aydınlatma ve ses sistemi eklenecektir. Pek çok uzmanın ısrarla uyardığı gibi, bırakalım Ayasofya’da yüksek sesle ezan okunmasını, çok daha düşük seslerin bile yapıya dönüşü olmayan zararlar vermesi söz konusudur. 'TARTIŞMANIN ARKASINDA KÖKLÜ BİR SİYASİ KAVGA VAR' Ayasofya’nın tarihine ve geçirdiği onarımlara, dönemler içerisindeki mimari özelliklerine, kilisenin camiye, sonrasında müzeye çevrilme tarihine, uygarlık tarihi-sanat tarihi açısından önemine değinen rapor sadece bir tahlil olmayı aşarak önerilerde de bulunuyor. Dünyaya mal olmuş böylesi tarihi bir yapıyı bilimsel çalışmaları yok sayan çatışmalarla sınırlamaya çalışmak haksızlıktır. Egemenlerden bunun değiştirilmesini beklemek elbette mümkün değildir. Çünkü bu “tutkular” onların biricik motivasyon kaynaklarını tanımlamaktadır. Ayasofya’nın yeniden camiye dönüştürülme tartışmalarının ardında köklü bir siyasal kavga vardır: Bu ezilenlerle ve ezenlerin, üretenlerle sömüren sınıfların kavgasıdır. Ayasofya’nın müze olarak bütün ziyaretçilerine eşit şekilde açık olması, bu emsalsiz anıtın evrensel değerini ortaya çıkaracak yegâne uygulamadır. Cami tartışmalarına derhal son verilmeli; Ayasofya kültürel emanetlere yönelik evrensel konservasyon ve restorasyon uygulamalarıyla birlikte müze olarak korunmalıdır. RAPORU OKUMAK İÇİN TIKLAYINIZ